خمیر دندان

خمیر دندان متداول‌ترین تمیز کننده و شوینده دندان است که با اجزا و ترکیبات تشکیل دهنده آن و کاربرد آنها در مقوله زیر آشنا می‌شویم.

سابقه تاریخی خمیر دندان

اعتقاد بر این است که مصریان شروع به استفاده از یک خمیر برای تمیز کردن دندان خود کردند که ۵۰۰سال قبل از مسواک اختراع شده‌است. یونانیان باستان و رومی‌ها از اولین افراد شناخته شده اند که خمیر دندان را استفاده کرده‌اند، و مردم در چین و هند برای اولین بار خمیر دندان را در حدود ۵۰۰ سال قبل استفاده کردند.

خمیر دندان برای درمان برخی از نگرانی‌هایی که امروزه هست استفاده می‌شود.

حفظ دندان‌ها و لثه‌ها، تمیز کردن، سفید کردن دندان‌ها و نفس تازه کردن. مواد تشکیل دهنده خمیر دندان‌های باستانی بسیار متفاوت و متنوع بودند. عناصر مورد استفاده شامل پودر خاکستر گوسفند و پوست تخم مرغ و… ترکیب شده بود.

یونانیان و رومی‌ها بیشتر برای جرم زدایی و ساییدگی از خمیر استفاده می‌کردند و ترکیبات خمیر دندانشان شامل استخوان‌های خرد شده و پوسته‌های صدف بوده است.

رومی‌ها اضافه کردن طعم دهنده و همچنین زغال چوب پودر و پوست را بیشتر برای کمک به نفس بدبو در خمیر به کار می بردند . چینی‌ها از مواد مختلفی در خمیر دندان استفاده می‌کردند که جینسنگ، قاشق‌های گیاهی و نمک را شامل می‌شد.

توسعه خمیردندان از سال‌های ۱۸۰۰ آغاز شده‌است. نسخه‌های اولیه حاوی صابون بود.

پیش از دهه ۱۸۵۰ «خمیردندان‌ها» معمولاً پودر بودند. در طول دهه ۱۸۵۰ یک خمیر دندان خام جدید در یک کاسه نامیده شد که به نام خمیر دندان کرم شناخته شد و در سال ۱۸۷۳ کلگیت شروع به تولید انبوه خمیر دندان در قالب‌های پلاستیکی کرد.

کلگیت خمیردندان خود را در یک لوله شبیه به لوله‌های خمیر دندان مدرن در دهه ۱۸۹۰ معرفی کرد.

تا بعد از سال ۱۹۴۵، خمیردندان حاوی صابون بود. پس از آن، صابون با مواد دیگر جایگزین شد تا خمیر را به یک خمیر نرم یا امولسیون مانند سولورید سولفات سدیم، یک عنصر رایج در خمیر دندان امروز تبدیل کند.

در نیمه دوم قرن بیستم خمیر دندان‌های مدرن برای کمک به پیشگیری یا درمان بیماری‌ها و شرایط خاص مانند حساسیت دندان‌ها توسعه یافتند.

خمیر دندان هایی که حاوی ماده فلوراید بودند، برای جلوگیری از فساد دندانی در سال ۱۹۱۴ معرفی شد. خمیر دندان‌هایی با سایش بسیار کم نیز توسعه یافته و به جلوگیری از مشکلات ناشی از مسواک زدن بیش از حد کمک کرد.

فلوراید در خمیر دندان

فلوراید در داخل بدن به طور طبیعی به صورت فلوراید کلسیم وجود دارد. این ماده بیشتر در استخوانها ودندانها یافت می شود.

برخی مواد نوشیدنی و برخی مواد غذایی مانند اب و غذاهای دریایی نیز حاوی فلوراید هستند.

فلوراید با تاثیر بر تکامل سلولهای دندانی که مسئول ایجاد شکل نهایی دندان هستند، باعث ایجاد دندان هایی می شود که در برابر پوسیدگی مقاوم ترند.

پس از رویش دندان، اگر دندان در معرض مایعات حاوی فلوراید (غذاها و بزاق) قرار گیرد، جذب فلوراید در سطح مینا ادامه می یابد.

فلوراید علاوه بر اثر حفاظتی بر روی مینا، قادر است فرآیند پوسیدگی را نیز با تاثیر بر روند حمله باکتریها به دندان کاهش دهد.

میزان فلوراید دندان

خمیردندان‌ های مناسب از نظر میزان فلوراید، دارای 1300 ppm تا 1500ppm فلوراید هستند (ppm معیاری برای سنجش غلظت ذرات در محلولها است). میزان فلوراید در خمیردندان‌ های کودکان کمتراز این حد است، زیرا بلع بیش از حد مجاز فلوراید ممکن است باعث مسمومیت کودک شود و گاهی نیز لکه‌های سفید ناخوشایندی را روی دندان‌ها پدید می آورد که به آن فلوروزیس می‌گویند. از این رو، مصرف خمیردندان‌ های بزرگسالان (که حاوی فلوراید بیشتری است)، برای کودکان شش ساله و کوچکتر که کمتر قدرت کنترل بلع خود را دارند، توصیه نمی‌شود.

اجزای تشکیل دهنده خمیر دندان ها

ماده براق کننده یا سائینه
این ماده برای برداشتن باقیمانده مواد غذایی یا هر نوع ماده بد رنگ کننده دندانها بکار می‌رود و حدود نیمی از وزن خمیر دندان را تشکیل می‌دهد که ممکن است کربنات کلسیم رسوبی فسفات دی کلسیک ، فسفات تری کلسیک ، پیروفسفات کلسیم، کربنات منیزیم، هیدروکسید آلومینیوم، متافسفات سدیم (نامحلول)، سیلیکات سدیم، سیلیکات منیزیم، سولفات آلومینیوم و سیلیکاژلهای بی آب شده باشد (به میزان تقریبی 50 درصد وزن خمیر دندان).

عامل ژل کننده

ترکیبات ژل‌کننده یا چسبان، کلوئیدهای هیدروفیل یا آبدوستی هستند که در فاز آبی خمیردندان پخش و حل شده و برای جلوگیری از دوفاز شدن خمیردندان و همچنین پایداری فیزیکی خمیر لازم می‌باشند. این ترکیبات شاید متنوع‌ترین ترکیب کاربردی در خمیردندان باشند و انتخاب آن‌ها تأثیر بسزایی بر خصوصیاتی چون قابلیت پخش خمیر در دهان، تشکیل کف و از همه مهم‌تر آزاد شدن اجزاء طعم دهنده می‌گذارد. برخی از مهم‌ترین انواع ترکیبات ژل‌کننده سدیم کربوکسی متیل سلولز، کاراژینان، زانتان و کربومر می‌باشد.

ماده مطبوع کننده

برای پوشاندن طعم نامطبوع مواد مصرف شده در تمیز کننده‌های دندان و ایجاد طعم خوب و خوشبو کردن خمیر دندان ماده مطبوع کننده بکار گرفته می‌شود.

این مواد عمدتا از اسانسهای خوراکی هستند که عبارتند از: اسانس نعناع صحرایی، اسانس نعناع سبز، منتول، اسانس دارچین، اسانس میخک، متیل سالیسیلات و تیمول ( به میزان تقریبی 1 درصد).

مواد کف کننده

به دلیل حساسیت زایی بالای این ترکیبات، در فرمولاسیون خمیر دندان ها از این ترکیبات با حساسیت زیادی استفاده می شود. از این رو محدودیت‌های بسیاری در انتخاب یک ترکیب کف‌کننده در خمیردندان وجود دارد.

عملکرد یک ترکیب کف‌کننده در خمیردندان حذف لایهٔ سطحی روی دندان با کاهش کشش سطحی می‌باشد. دیگر مزیت استفاده از مواد کف‌کننده تعلیق و حذف باقی‌مانده مواد غذایی، پروتئین و دیگر ترکیبات (Debris) از روی دندان می‌باشد.

اولین ترکیب کف کنندهٔ مورد استفاده در خمیردندان صابون بوده‌است که به دلیل قلیائیت بالا سبب طعم نامناسب و همچنین ایجاد ناپایداری برای دیگر مواد موجود در فرمولاسیون می‌شده‌است.

پر مصرف‌ترین ترکیب شوینده و کف کنندهٔ موجود در خمیردندان‌ها در حال حاضر سدیم لوریل سولفات (SLS) می‌باشد. این عامل فعال سطحی با فرمول بسته (ROSO3Na) از برشی از الکل‌های طبیعی سنتز می‌شود.

منابع:

ویکی پدیا

دانشنامه رشد